اثرات قصه گویی و کتابخوانی برای کودکان

در حال حاضر ما در عصری زندگی می‌کنیم که ویژگی اصلی آن ارتباطات است. برای پیشرفت در عصر ارتباطات ابزاری نیاز است که به آن آگاهی و دانش می‌گویند. در اثر تکرار تجربه‌ی دانش می‌توان به مهارت دست پیدا کرد تا نیازمندی انسان نسبت به دانش و ارتباطات را برطرف کند. قصه و کتاب در سنین کودک از ابزار دانش است که به مهارت افزایی کودک در سنین بالا کمک می کند.

مینا ارجمند پور، روانشناس و دکتری تخصصی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با اثرات مثبتی که قصه گویی و کتابخوانی بر ویژگی‌های شناختی کودک دارد، بیان کرد: بیشترین رشد انسان تا حدود ۶ سالگی و در سنین پایه است. کودک در سن پایه اغلب وقت و ارتباط خود را با والدین می‌گذراند. پدر ومادر برای توانمند کردن کودک خود می‌توانند از ابزاری به نام قصه و کتاب خوانی استفاده کنند.

اگر کودکی در بزرگسالی ارتباطات و توانمندی پایینی داشته باشد، می‌توان ریشه آن را در نوع ارتباط والدین در سنین پایه و این که  اطلاعات از طریق کتابخوانی و قصه خوانی به کودک منتقل نشده است، جست و جو کرد.
در دنیای مدرن از ابزار‌هایی همچون تبلت و تلفن همراه برای ارتباط استفاده می‌شود و کودک در معرض آنهاست. عدم آشنایی کودک با کتاب ، قصه و ادبیات سبب می‌شود این بُعد از زندگی برای کودک حذف شود.

این روانشناس با اشاره به این که قصه خوانی در کودکی مهارت‌هایی را برایش ایجاد می‌کند، گفت: در خلال قصه گویی کودک احساسات را از دید دیگران درک می‌کند، به تنظیم احساسات او می‌پردازد و می آموزد در مواقع مختلف چه کنش و واکنشی را نشان دهد و  از نظر عاطفی به رشد کودک بسیار کمک می‌شود.

این روانشناس بیان کرد: قصه برای کودک، چون حواس دیداری و شنیداری اش را درگیر می‌کند، ارتباط مستقیم با افزایش سطح یادگیری او  را دارد.  تخیل کودک پس از شنیدن داستان و قصه به واسطه این که به تصویرسازی در ذهن می‌پردازد، بیشتر شده و کودک را خلاق و شکوفا می‌کند.

عزت نفس و اعتماد به نفس کودک به جهت رو به رو شدن او با شخصیتی در داستان که رفتار‌های نامناسب دارد و در نهایت به وسیله ی جبران کردن اشتباهش را درست می‌کند، می‌تواند پیامد مناسب را به کودک بدهد. کودک می‌آموزد وقتی کار اشتباه می‌کند نباید پیام بد بودن و بی ارزشی را دریافت کند بلکه از ابزار جبران برای اصلاح اشتباهش بهره می‌گیرد. اگر قصه خوانی توسط کودک و با صدای بلند انجام شود اعتماد به نفس را برایش در پی دارد.

ارجمندپور با تاکید بر مزایای دیگر قصه گویی و کتابخوانی برای کودک، اضافه کرد:  بالا رفتن مهارت‌های شنیداری و تمرکز کودک در روند داستان و قصه افزایش می یابد. وقتی داستانی برای کودک تعریف می‌کنیم، حس پرسش در او ایجاد شده و می‌تواند خلاصه داستان را تعریف کند، در افزایش حافظه او و مهارت‌های شناختی و کلامی اش بسیار موثر است. خلاقیت و مهارت گفت و گو در کودک به وسیله شنیدن قصه افزایش پیدا می‌کند و به رشد شخصیت او کمک می‌کند.

وی ادامه داد: قصه گویی دایره لغات کودک را گسترش می‌دهد و با کلمات متفاوت آشنا شده برای رشد اجتماعی، گسترش و یادگیری ارتباط مستقیم، گوش دادن به حرف دیگران کودک توسط کودک بسیار کمک کننده است. قصه خوانی کودک را با موقعیت‌های مختلف آشنا می‌کند. در قصه کودک موقعیت‌های مختلف را می‌شنود و می‌آموزد. تجربه و تکرار برای کودک مهارت ایجاد می کند و در موقعیت‌های اجتماعی به توانمندی حل مسئله‌ها منجر می شود.

این روانشناس با تاکید بر این که باید دانست اگر می‌خواهیم تمام اثرات مثبت اجتماعی و شناختی قصه خوانی برای کودک محقق شود، ضروریست این کار را توام با هیجان انجام داد، گفت: به این وسیله است که کودک به کتاب و قصه علاقه‌مند می شود.  پدر و مادر در کنار قصه خوانی می‌توانند به جای شخصیت‌های داستان صحبت کنند و از ابزار تخیل برای بهره بردن بیشتر کودک از قصه کمک بگیرند.

ارجمندپور گفت: باید بستر مناسبی برای استفاده کودک از قصه خوانی صورت بگیرد؛ از جمله این که همه نوع قصه و داستان و آن چیز‌هایی که کودک برایش جذاب است را بخوانیم نه آن چه سلیقه پدر ومادر است.

می توان کودک را ترغیب کرد تا از داستان و قصه‌ای که شنیده کاردستی درست کند یا نقاشی بکشد؛ کتب‌های مورد علاقه اش را به دیگران هدیه یا نشان دهد. خوب است در صورت امکان فضایی با نام کتابخانه یا مکان قصه گویی برای کودک ایجاد شود تا یادآور داستان‌ها برایش باشد تا از آن بهره ببرد و کمتر در معرض ابزار‌های دیجیتالی قرار بگیرد.

همکاری و همراهی برای پروش قوه خلاقیت در کودک می‌تواند با نقاشی کشیدن توسط اعضای خانواده و مقایسه کردن آن‌ها در پایان با یکدیگر باشد. همچنین برای تشویق کودک نسبت به قصه و کتاب خوانی لازم است هدایایی از جنس علاقه‌های او در نظر گرفته شود.

این روانشناس گفت: تداوم در قصه خوانی برای کودک می‌تواند به انگیزه و علاقه او منجر شود. باید توجه داشت مدت زمان زیاد در روز لازم نیست برای کودک قصه خواند بلکه زمانی قبل از خواب و یا زمانی که فرصت تبادل اطلاعات با کودک پس از داستان باشد کافیست تا آموخته‌ها و دریافت‌هایی که کودک از داستان داشته بررسی شود.